گیلانیان همچون مردم سایر مناطق ایران، آداب و رسوم ویژه ای برای سوگواری
حسین بن علی (ع) دارند. مردم سعی می کنند تا در روزهای نهم و دهم محرم،
به زادگاه خود بروند و در جمع بستگان و آشنایان خود در مراسم عزاداری شرکت کنند.
امامزاده ها، بقعه ها و مکان های مقدس، نقطه تمرکز دسته های عزادار است.
روضه خوانها اغلب مداحان محلی هستند که گاه علاوه بر فارسی
به زبان های مختلف گیلکی، تالشی و یا آذری نیز مرثیه می خوانند.
آنچه در ذیل آورده می شود برخی مراسم ویژه محرم در مناطق استان گیلان است:
علم واچینی
در سده های گذشته مراسم علم واچینی، مراسم جشن خرمن محسوب می شد.
در این روز شرکت کنندگان بهترین لباس خود را می پوشیدند و از محل های مختلف
به جایگاه مراسم که وادی بقعه محل بود و اغلب درخت هایی سایه گستر داشت،
زمان این جشن در نقاط کوهستانی گیلان پس از درو گندم و جو با به
دست آوردن اولین محصول سال و در قسمت جلگه پس از برداشت محصول
برنج انجام می گرفت تا دست کشاورزان برای خرج کشی باز باشد. روز برگزاری معمولا
جمعه و گاهی دوشنبه بود که متولی(شیخ) بقعه محل با مشورت ریش سفیدان معین می کرد
و به مردم محل اطلاع می داد؛ هر بقعه برای خودش ابواب جمعی داشت که کسانی
را در برمی گرفت که مرده هایشان را در قبرستان بقعه دفن می کردند و اصطلاحا
این افراد را تکیه شریک می گفتند؛ تکیه شریکان به اندازه
توانایی مالی خود برای خرج کشی علم واچینی تدارک می دیدند.
صبح روز علم واچینی دسته های گوناگون از محل های مختلف به جایگاه بقعه
محل می رفتند. قبل و بعد از ناهار بسیاری به زیارت بقعه می رفتند و نذورات
خود را در بقعه قرار می دادند. علم عبارت بود از چوبی که اندازه دور آن تقریبا ۳۰ سانتی متر
و به ارتفاع دو متر که در نقاط کوهستانی معمولا از چوب درخت نوج در
جلگه از چوب شمشاد تهیه می شد. گاه چند خانواده علم مشترکی داشتند.
خانواده های عزادار، تازه ترین لباس جوان ناکام خود را دور علم می پیچیدند و به
آن علم رخت می گفتند. چند جای دور کمر علم را با نوارهای پارچه ای می بستند.
این علم ها یادآور عزای خانوادگی بود و گشودن علم رخت در روز علم واچینی نوعی
مراسم سالگرد برای جوانمرده ها محسوب می شد. متولی، علم را از درون بقعه به
صحن می آورد. خانواد ها و بیشتر تازه داغدیده ها با شیون و فغان دور علم
جمعی می شدند، نوحه خوان که اغلب خود متولی بود نوحه خوانی می کرد و مردم،علم در دست،
بقعه را طواف می کردند. نوجوانان و کودکان دامداران دست های شاخه نورس و گاهی
علف را برای یمن و تبرک به علم می مالیدند. اعتقاد بر این بود که نباید علف متبرک را
به زمین بگذارند تا به خانه برند و به دام های خود دهند که از بیماری ها محفوظ باشند.
با توجه به قدمت علم واچینی به پیش از اسلام، نوحه سرایی و ذکر مصیبت این
مراسم نیز سابقه ای کهن دارد و از افسانه های سوگ سیاوش نشات گرفته است.
با گسترش و نفوذ آیین تشیع به وسیله علویان که خود شرح و بیان ایثار و شهادت
مظلومیت امامان شیعه را به همراه داشت و خصوصا حماسه آفرینی شهیدان کربلا
که مضمون گفتار شاعران و مناقبان و قوالان قرار گرفت، به تدریج در طی سال های
و قرون متوالی مراسم علم واچینی از جشن خرمن به مراسمی مذهبی بدل گردید.
مراسم علم بندی که مقدمه علم واچینی محسوب می شود (یعنی بستن و پیچیدن پارچه ها به دور علم)
در هفته اول محرم و در بقاع متبرکه انجام می شود. علم بندی با روشن کردن شمع،
نذر و نیاز و حاجت خواهی همراه است. شخصی که نذر و نیتی دارد پارچه سبز رنگی را بر علم می بندد.
علم واچینی در روزی دیگر، معمولا عاشورا و یا سومین روز درگذشت امام حسین(ع)-
که البته زمان آن برای بقاع مختلف فرق می کند- با مشارکت مستقیم کسانی
که علم را بسته اند و دیگران انجام می گیرد. در این روز کسانی که در فاصله علم بستن
و علم واچیدن نذر و نیازشان برآورده شده با قربانی کردن گوسفند و طعام دادن به زایران حضور فعال تری دارند.
پس از باز کردن پارچه های دور علم، چوب علم را در مسجد گذاشته می شود.
و علم رخت (پارچه های علم) را در بقچه ای می پیچیدند و درون خمره ای که داخل
بقعه و یا مسجد بود جا می دهند و روی آن را می پوشاندند و گاه برای آنکه دستبرد
نخورد به خانه متولی برده می شود تا ماه محرم سال آینده، دوباره آن را دور علم ببندند یا به اصطلاح علم بندی کنند.
وبسایت فرهنگی - هنری کانون ولیعصر (عج)مسجد امام جواد (ع)
:: موضوعات مرتبط:
مذهبی ,
خواندنی ها ,
اجتماعی ,
,
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید
